In het contractenrecht hebben partijen de verplichting om relevante informatie te verstrekken en te onderzoeken voordat zij een overeenkomst sluiten. Dit geldt in het bijzonder voor fusies en overnames, waar de mededelingsplicht van de verkoper en de onderzoeksplicht van de koper centraal staan.
De verkoper moet essentiële informatie over de targetonderneming delen, zodat de koper een weloverwogen beslissing kan nemen. Tegelijkertijd moet de koper zorgvuldig onderzoek doen naar de onderneming, ook wel bekend als het due diligence-onderzoek, om een goed geïnformeerde keuze te maken.
In de praktijk wordt de mededelingsplicht van de verkoper vaak zwaarder gewogen dan de onderzoeksplicht van de koper. Dit komt doordat de verkoper meestal meer kennis heeft over de onderneming en eventuele gebreken. Als de verkoper essentiële informatie achterhoudt of misleidende informatie verstrekt, kan hij zich niet beroepen op het argument dat de koper dit door onderzoek had kunnen ontdekken. Wel kan een summiere mededeling van de verkoper een zwaardere onderzoeksplicht voor de koper creëren.
Verhouding plichten ten aanzien van garanties
Wat betreft garanties, deze beïnvloeden direct de onderzoeksplicht van de koper. Wanneer de verkoper specifieke garanties geeft over aspecten van de onderneming, zoals fiscale kwesties, mag de koper in redelijkheid minder uitgebreid onderzoek doen naar die aspecten. De koper kan in zekere mate vertrouwen op de juistheid van de garanties, maar dit betekent niet dat de onderzoeksplicht volledig vervalt. Er zijn situaties waarin de koper een onderzoeksplicht heeft naar de juistheid van de verstrekte mededelingen.
Als de verkoper bijvoorbeeld garandeert dat de financiële stukken kloppen, kan de koper ervoor kiezen om minder diepgaand financieel onderzoek te doen. Mocht later blijken dat de garantie onjuist was, dan kan de koper de verkoper aanspreken op de schending van die garantie. Dit werd onderstreept in het World Online-arrest, waar de verkopers aansprakelijk werden gesteld wegens het verstrekken van onjuiste financiële informatie.
Garanties in een overnamecontract of informatie in een bekendmakingsbrief (Disclosure Letter) vormen een aanvulling op de mededelingsplicht van de verkoper. De verkoper kan via de bekendmakingsbrief bepaalde informatie of uitzonderingen op de garanties expliciet bekendmaken. Koper kan dan geen garantieclaim meer baseren op zaken die expliciet bekend zijn gemaakt.
Terugdraaiing van de overname door dwaling
Een overeenkomst kan worden vernietigd op grond van 'dwaling', wat betekent dat een partij een overeenkomst heeft gesloten op basis van onjuiste informatie. Bij fusies en overnames kan dit leiden tot aanzienlijke gevolgen, zoals het terugdraaien van de overname en terugbetaling van de koopprijs. In de praktijk kan het echter complex zijn om een overname terug te draaien, vooral als de onderneming al is geïntegreerd in de activiteiten van de koper. Dit wordt vaak aangeduid als "unscrambling scrambled eggs."
Het terugdraaien van een overname is buitengewoon lastig en kan leiden tot verstoringen in de bedrijfsvoering van zowel koper als verkoper, vooral als er geruime tijd is verstreken sinds de overname. Om deze reden wordt er vaak uitgebreid due diligence-onderzoek gedaan, en worden garanties en dwaling zorgvuldig onderhandeld en soms uitgesloten in het overnamecontract.
Recent heeft de Hoge Raad uitspraak gedaan over dwaling na een aandelenoverdracht. De Raad oordeelde dat als gevolg van het verstrekken van onjuiste informatie tijdens het due diligence-onderzoek, het contract moet worden vernietigd, zelfs als de aandelen al waren overgedragen en de targetonderneming inmiddels veranderd was. Het argument dat ongedaan making bezwaarlijk zou zijn, werd door de Hoge Raad afgewezen.
Conclusie
De onderzoeks- en mededelingsplicht, garanties, dwaling en de mogelijkheid tot vernietiging van een overeenkomst zijn essentiële zaken in M&A-transacties. Een grondig begrip van de juridische verplichtingen is cruciaal om geschillen te voorkomen en een succesvolle transactie te waarborgen.
