Gedeeltelijke verkoop bedrijf steeds populairder onder ondernemers

De tijd dat het bij overnames in het MKB vrijwel altijd ging om een volledige verkoop, is voorbij. Veel ondernemers kiezen ervoor om een deel van hun bedrijf te verkopen aan een investeerder of co-ondernemer. ‘Niet zelden krijgen ondernemers daardoor het plezier in het ondernemerschap weer terug dat ze al een tijdje kwijt waren.’

Anne Huitema begeleidt al sinds de jaren negentig management-buy-ins, sinds 2007 vanuit zijn bedrijf BuyInside samen met Joost Snoep. Tot een jaar of tien geleden ging het bij MBI’s meestal om een volledige overname, maar momenteel ziet Huitema ‘alle scenario’s voorbijkomen’. Dat komt doordat het speelveld voor fusies en overnames het afgelopen decennium enorm is veranderd, zegt Huitema.

In de eerste plaats zijn er veel meer investeerders op de markt gekomen. Huitema wordt regelmatig benaderd door private equity-partijen die een bedrijf overnemen waarvan het management vertrekt. In het verleden doken dat soort clubs eerst in de eigen kaartenbak of werd een interimmer ingevlogen. Tegenwoordig wordt volgens Huitema ook gekeken naar MBI-kandidaten die mee willen doen met de overname. Omgekeerd kloppen MBI’ers ook zelf aan bij private equity voor (co-)financiering. Voor een verkopende ondernemer in het MKB kan een MBI’er aantrekkelijker zijn dan een investeringsmaatschappij, denkt Huitema: ‘Een onderhandeling met je opvolger is gevoelsmatig anders dan een onderhandeling met een investeerder.’

Cultuuromslag

Naast de opkomst van private equity, signaleert Huitema een cultuuromslag in het MKB. ‘Vroeger focusten wij ons op bedrijven met eigenaren van boven de 60. Dat is allang niet meer zo. Jongere ondernemers, mensen van in de veertig of vijftig, hebben geen zin meer om tot aan hun pensioen 70 uur per week te buffelen, dat is niet meer van deze tijd. Ze gaan op zoek naar constructies die hen meer vrijheid en vrije tijd geven, zoals een pre-exit of een mede-ondernemer.’

Wat niet veranderd is: de meeste MBI’ers die zich melden bij BuyInside willen nog steeds het liefst een meerderheidsbelang of een volledige overname. Maar als ze aan tafel zitten bij een mooi bedrijf worden dat soort wensen vloeibaar, weet Huitema uit ervaring. Hij geeft als voorbeeld een pre-exit-situatie waarbij een DGA zijn bedrijf wil verkopen, maar nog niet de gewenste waarde kan realiseren en dus nog een aantal jaar wil aanblijven. ‘Dan kun je als MBI’er samen met de DGA zijn exit plannen. Is het eenmaal zover, dan koop je de resterende aandelen. De MBI wordt daarmee een management buy-out, met als bijkomend voordeel dat een MBO bij de bank makkelijker te financieren is.’ 

Natuurlijk kan het eng zijn om de stuurhut van je bedrijf te moeten delen met een nieuwkomer. Er is altijd het risico dat de samenwerking om de één of andere reden niet werkt. In de M&A-gereedschapskist van Huitema zit daarom naast de ‘gefaseerde overname’ ook de ‘uitgestelde overname’ als mogelijke oplossing voor ondernemers die een mede-ondernemer zoeken. Het betekent dat koper en verkoper de transactie uitonderhandelen en ondertekenen, maar nog niet laten passeren bij de notaris. Huitema: ‘Ga eerst een half jaar of een jaar samenwerken, elkaars nieren proeven. Wordt het onverhoopt een drama, dan zet je er een punt achter. Als het goed gaat, passeer je de akte.’ 

Een stap terug

Projectinrichter OCS+ uit Den Bosch ontwerpt werkomgevingen waar iedereen zich thuis voelt. Dat doen ze voor (hoofd-)kantoren van grote bedrijven, zorginstellingen, universiteiten en andere organisaties in binnen- en buitenland. OCS+ zorgt, volgens hun website, voor een werkomgeving ‘waarin iedere vierkante meter is ontworpen om jouw human capital te laten excelleren’. Oprichters en directeuren Robbert Starre en Harro Hoencamp hebben het bedrijf sinds 1999 uitgebouwd tot een internationaal opererende onderneming met 26 werknemers in vaste dienst. Inclusief de flexibele medewerkers werken er dagelijks zo’n 55 mensen aan de projecten van OCS+. Het bedrijf realiseert jaarlijks een omzet van ca. 18 miljoen euro. 

In 2017 besloten Starre en Hoencamp dat ze het jarenlang hard werken rustiger aan wilden doen. In de persoon van Wesley Bosma, een neef van Starre die in 2011 bij OCS+ was gekomen, staat al een opvolger klaar. Besloten werd dat Bosma via een management buy-out een deel van de aandelen zou overnemen. Het betekende dat er ook een investeerder gezocht moest worden.

Met de overnameadviseurs van Rembrandt Fusies & Overnames werd een informatiememorandum gemaakt. Interesse was er genoeg, vertellen Starre en Bosma. Ze spraken met meerdere investeerders, waaronder private equity-partijen. Het in Den Bosch gevestigde MGF (voorheen MBO & Groei Fonds) sprong eruit als beste match. Het feit dat MGF altijd een minderheidsbelang neemt en niet op de stoel van de ondernemer gaat zitten, sprak aan. Bosma: ‘Ik vond het fijn dat MGF een relatief kleine organisatie is. We zaten niet om tafel met een bataljon mannen in pak, het contact was heel persoonlijk.’ 

Ziel en zaligheid

MGF-partner Stefan Damen voert regelmatig gesprekken met ondernemers die een deel van hun aandelen willen verzilveren. Niet zelden mensen die tientallen jaren ziel en zaligheid in hun bedrijf hebben gestoken en zich op een zeker moment afvragen wat ze willen in het leven en wat het beste is voor de onderneming. ‘Met een herplaatsing van aandelen brengen we rust aan het thuisfront’, aldus Damen. In eerste instantie gaan de gesprekken dan ook vooral over de hartenwens van de ondernemer en hoe die met een investeerder gerealiseerd kan worden. Maar meestal blijft het daar niet bij. Damen: ‘Voor veel ondernemers is het een eye-opener dat een investeerder ook meerwaarde kan bieden. DGA’s zitten soms met hun hoofd in het schap, ze zijn gericht op het runnen van de zaak en het blussen van brandjes. Om groei te kunnen realiseren moet je verder kijken dan de dagelijkse operatie. Een investeerder of co-ondernemer kan daarbij helpen. Zo iemand neemt niet alleen geld mee, maar ook kennis, een netwerk en frisse energie.’ 

In het geval van OCS+ was de deal snel beklonken. Hoencamp verkocht zijn volledige aandeel in het bedrijf, Starre en Bosma participeren samen met MGF in OCS+. Starre: ‘In een aantal brainstormsessies hebben we met MGF een toekomstplan gemaakt. Daarin hebben we kernactiviteiten geformuleerd, maar ook afgesproken dat Wesley na een paar jaar algemeen directeur zou worden. Harro en ik blijven betrokken als executive advisor.’ 

Bosma heeft inmiddels met succes het stokje overgenomen. De visie van het bedrijf is hetzelfde gebleven, maar op het vlak van marketing zijn flinke sprongen gemaakt. In oktober 2023 loopt de vijfjarige investeringstermijn van MGF af. Vooraf is afgesproken dat MGF het aandelenpakket als eerste zal aanbieden aan Bosma, waardoor is twee stappen een volledige management buy-out wordt gerealiseerd. 

Sparringpartner

Na een lange carrière bij Procter & Gamble, onder meer als commercieel directeur van Bacardi, en bij een Nederlandse importeur van sterke dranken, begon het bij Evert Kamphuisen te knagen. Hij wilde zelf aan het stuur zitten, ondernemender bezig zijn. Een bestaan als zelfstandig consultant, iets wat hij ook een paar jaar gedaan had, vond hij te eenzaam. Dus ging hij op zoek naar een bedrijf waar hij zich kon inkopen. Op zijn verlanglijst: een handelsbedrijf in consumentengoederen met een omzet van 1 tot 10 miljoen, duurzaam en met groeipotentie. En, heel belangrijk: een goede klik met de bestaande ondernemer. 

Toen hij zijn zoektocht begon keek hij ook naar volledige overnames, maar Kamphuisen trok al snel de conclusie dat hij niet in zijn eentje aan het roer wilde staan. Na zo’n vijftien gesprekken met ondernemers kwam hij via adviseur BuyInside uit bij Trade Sense, een Bredaas bedrijf met een omzet van 5 miljoen dat merken voor persoonlijke verzorging en bewuste voeding importeert en distribueert.  

Mede-oprichter en managing director Peter Pellenbrink was op zoek naar een business- en sparringpartner, vertelt Kamphuisen. ‘Hij heeft het bedrijf opgezet met zijn vrouw, maar zij is er vier jaar geleden uitgestapt. Vooral tijdens de coronatijd voelde hij zich eenzaam als ondernemer. Bovendien is de onderneming door de groei in een nieuwe fase belandt. Peters expertise ligt vooral bij ondernemen, sales en de operatie, terwijl ik veel ervaring heb met strategie en het bouwen van merken, iets wat nodig is in deze fase.’ 

Groeiplan

Tijdens de onderhandeling werden de twee ondernemers het snel eens. Kamphuisen verwierf 50 procent van de aandelen. Afgesproken is dat de twee co-ondernemers zich drie jaar committeren aan het bedrijf. Wil één van de twee eruit stappen, dan heeft hij de verplichting om zijn aandelenpakket eerst aan te bieden aan de ander. Nu het eerste jaar erop zit, constateert Kamphuisen tevreden dat het goed gaat. ‘We hebben samen een groeiplan opgesteld waar we hard mee aan de slag zijn gegaan. In de praktijk blijkt dat we elkaar heel goed aanvullen. Ik denk af en toe iets te lang na voordat ik in beweging kom, terwijl mijn compagnon goed is in scherp onderhandelen en snel deals sluiten. Omgekeerd ben ik sterk op strategisch vlak en het opbouwen van relaties met leveranciers.’

Huitema van BuyInside zegt dat hij de laatste jaren steeds vaker actief benaderd wordt door ondernemers die een deel van hun bedrijf willen verkopen of op zoek zijn naar een mede-ondernemer. ‘De coronatijd heeft veel ondernemers aan het denken gezet over wat ze willen met hun leven en hun bedrijf. Bovendien kan het een mooie ervaring zijn om samen met een mede-ondernemer je bedrijf naar een nieuwe fase te brengen. Niet zelden krijgen ondernemers daardoor het plezier in het ondernemerschap weer terug dat ze al een tijdje kwijt waren. En er staat een legertje aan MBI-kandidaten te trappelen om aan de slag te gaan, dus er is keuze genoeg.’