Wat komt er op juridisch vlak allemaal bij een bedrijfsovername kijken?

Juridische adviseurs spelen een steeds grotere rol bij bedrijfsovernames. Daarbij schuiven de werkzaamheden van overnameadviseurs en de advocaten steeds dichter na elkaar toe. Vooral bij de kleinere MKB bedrijfsovernames treden juristen al regelmatig op als dealmaker.

Bedrijfsovername

Wie als ondernemer zijn bedrijf wil verkopen, stapt vaak als eerste naar zijn accountant. Na de nodige gesprekken wordt vervolgens besloten – als het een goede accountant is – een professionele overnameadviseur in te schakelen. Samen met de overnameadviseur wordt een informatiememorandum opgesteld en kan de zoektocht naar een geschikte koper beginnen. Wanneer die koper wordt gevonden, beginnen de (eerste) onderhandelingen en als dat allemaal goed verloopt wordt er meestal een letter of intent of zelf een voorlopig koopcontract opgesteld.

Niets lijkt een snelle deal in de weg te staan. Totdat er vervolgens een jurist wordt bijgehaald die dan voor het eerst de gemaakte afspraken onder ogen krijgt. Uiteraard ziet hij risico’s voor de verkoper, wil hij het liefst heronderhandelen over bepaalde punten en zo min mogelijk garanties en vrijwaringen in het contract. Het wordt helemaal een feest als de andere partij er ook een jurist bij haalt. Onderhandelingen beginnen weer opnieuw en de vele (aangepaste) conceptovereenkomsten vliegen over en weer. Dit kan soms maanden duren. De vaart gaat eruit, de aanvankelijk positieve stemming slaat om en het zal niet de eerste keer zijn dat de deal uit frustratie door een van de twee partijen wordt afgeblazen.

Overnameproces

Om bovenstaande problemen te voorkomen, zien we dat met name bij kleine bedrijfsovernames de overnameadviseur zelf het juridische stuk oppakt of dat de advocaat er in een vroegtijdig stadium wordt bijgehaald om vervolgens de rol van procesregisseur te spelen. Uit een rondgang van Brookz langs kleine en middelgrote advocatenkantoren blijkt dat voornamelijk bij kleinere bedrijfsovernames in het midden- en kleinbedrijf met een dealwaarde tot een miljoen euro de jurist – al dan niet noodgedwongen - steeds vaker een dealmakende rol op zich.

Belangrijkste reden voor deze multidisciplinaire aanpak is dat een advocaat eerder bij het overnameproces betrokken raakt en dus zelfs als procesbegeleider kan fungeren. Een veelgehoorde klacht onder M&A-advocaten is namelijk dat ze in een (te) laat stadium van een transactie betrokken zijn, vaak in de fase wanneer de overnamecontracten uitgewerkt moeten worden. Om kosten te besparen laten sommige ondernemers veel voorwerk, zoals het opstellen van een intentieverklaring, over aan de corporate financeadviseur.

Nadeel is dat de onderhandelingen over risico’s, verantwoordelijk heden en garanties en vrijwaringen al gedaan zijn door een overnameadviseur, terwijl daarin juist de toegevoegde van een jurist schuilt. Uiteraard werken advocaten en overnameadviseurs vaak samen in een overnametraject, maar de laatste tijd schuift de M&A-jurist dus op in dat proces, waarbij hij de touwtjes steviger in handen neemt. Zo’n regisseursrol door een advocaat kan voordelig zijn voor de ondernemer, omdat een jurist toch al in de eindfase de lijnen uitzet, het tijdpad bewaakt en iedere betrokkenen oplijnt.

One-stop-shop

Een ander voordeel is dat met een overnamejurist als procesbewaker het tempo in de bedrijfsovername blijft. Bij een MKB-overname beschikt de moderne advocaat over de benodigde financiële kennis, waardoor hij een leidende rol kan spelen bij de waardering van het bedrijf, het arrangeren van de financiering en rekening houden met de eisen van de bank ten opzichte van de garanties en vrijwaringen. Tussentijds begint het opstellen van de intentieovereenkomst, het boekenonderzoek, het (door-)onderhandelen en het definitief maken van de diverse contracten.

Voor ondernemers wordt het complete overnametraject een stuk overzichtelijker; hij hoeft niet meer te schakelen tussen een accountant, een overnameadviseur, een fiscalist en een jurist om de totale deal van begin tot einde in goede banen te leiden. Bovendien noopt het kostenplaatje van al deze adviseurs de gemiddelde MKB’er ook om een keuze te maken. Een dealmakende M&A-advocaat speelt hierop in als een one-stop-shop, die het overnameproces begeleidt tot en met de closing bij de notaris.

Onderzoek

Bovenstaande ontwikkeling sluit ook aan op een recent onderzoek van de Universiteit van Amsterdam naar de rol van advocaten bij bedrijfsovernames. Daaruit blijkt dat persoonlijke stijl en het karakter van een advocaat in hoge mate de uiteindelijke overeenkomst beïnvloeden en soms zelfs de prijs, zo concludeert Christel Karsten in haar proefschrift dat is gebaseerd op het bestuderen van 151 onderhandse koopcontracten.

Ze keek daarbij of de contracten meer de economische dealomstandigheden reflecteren of juist de invloed van de individuele advocaat. Conclusie: advocatenkantoren en individuele advocaten oefenen door hun persoonlijke stijl, aanpak en voorkeuren een significante invloed uit op overnamedeals. Dit is onder meer terug te zien in de inhoud van een contract, het verloop van het onderhandelingsproces en de hoogte van de prijs, aldus Karsten in haar promotieonderzoek.

Dat maakt het voor ondernemers dus van belang om een juridisch adviseur te kiezen die qua aanpak, stijl en risicoperceptie goed bij de onderneming én de aard van de bedrijfsovername past. ‘Advocaten blijken zich bij het opstellen van overnamecontracten niet te beperken tot het juridisch vastleggen van de economische omstandigheden rond de deal.

Hun stijl en karaktereigenschappen – zoals persoonlijke risicobereidheid – blijken van grote invloed te zijn op de uiteindelijke overeenkomst, zoals op de vorm, het aantal en het soort garanties en voorwaarden. De overnameprijs kan hierdoor zelfs beïnvloed worden. Hoe meer expertise een advocaat heeft ten opzichte van de tegenpartij, hoe meer voordeel hij of zij voor zijn cliënt weet te behalen’, aldus Karsten.